تاريخ و تمدن سبزوار

فصل اول: فرایند تهيه شناسنامه

 

پيشنهاد، بررسي و اعلام نتيجه

1- فرم پيشنهاد ثبت موضوع در فهرست آثار ملي ............................................................................................................................................6

2- فرم بررسي مقدماتي پيشنهاد ثبت در دبيرخانه شوراي ثبت استان .............................................................................................................8

 

شناسنامه ثبتي موضوع

1-  مشخصات کلی موضوع ............................................................................................................................................................................10

2- گروه بندي .................................................................................................................................................................................................10

3- شناخت جغرافيايي ......................................................................................................................................................................................12

4- وضعيت پايداري .........................................................................................................................................................................................13

5- معرفي افراد يا گروه ها و نقش آنها ...........................................................................................................................................................13

6- توصيف .......................................................................................................................................................................................................14

7- ديگر موضوع هاي ثبت شده مرتبط ..........................................................................................................................................................20

8- منابع ...........................................................................................................................................................................................................20

9- مدارک پيوست ...........................................................................................................................................................................................20

10- تهيه کنندگان ..........................................................................................................................................................................................20

11- مکاتبه ......................................................................................................................................................................................................21

12- نظارت و بررسی .......................................................................................................................................................................................21

صورتجلسه شورای ثبت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان .....................................................................................22

 

فصل دوم: فرایند تصويب پرونده در اداره کل ثبت آثار

ثبت در فهرست آثار ملي .................................................................................................................................................................................24

بررسی مدارک و تایید در دفتر ثبت..................................................................................................................................................................24

صورتجلسه شورای ثبت ملي میراث ناملموس ................................................................................................................................................25

 

فصل سوم: ابلاغ ثبتي

ابلاغ ثبتي مربوط به استان ..............................................................................................................................................................................27

ابلاغ ثبتي مربوط به پژوهشگاه .......................................................................................................................................................................28

 

فصل چهارم: نظارت و بازرسي

فرم نظارت و بازرسي .......................................................................................................................................................................................30

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- پيشنهاد، بررسي و اعلام نتيجه

 

1. فرم پيشنهاد ثبت موضوع در فهرست آثار ملي

 

1-1 عنوان موضوع  مراسم چادر پوشان حسینیه یزدیها ی سبزوار موسوم به قنادها

 

2-1 مربوط به گروه

- سنت ها و نمودهای شفاهی □

- هنرهای نمایشی □

- عادت ها و رسم های اجتماعی، آیین ها و جشن ها □

- دانش ها و عادت ها و رسم های مربوط به طبیعت و کیهان □

- مهارت در هنرهای دستی و سنتی □

 

3-1 حوزه جغرافيايي: شهر سبزوار

 

4-1 شرح مختصر موضوع: چادر پوشان  در حقیت سیاه پوشان و اعلام  شروع ماه محرم است که توسط اعضا هیئت  با اسفند و چاووشی و قربانی کردن  و صلوات بر محمد و آل محمد  شروع می شود و بعد از نصب چادر تا 48 صفر  نصب است و بعد از آن  جمع می شود . در این مدت با بر پائی چادر  از حیاط حسینیه بعنوان تکیه استفاده می شود و نمونه کامل اینگونه تکیه  در تهران تکیه دولت در دوران قاجاریه می باشد  که به ریشه های تاریخی  متاثر از اقلیم . فرهنگ و مذهب در این گزارش و رسم  بر پائی چادر مربوطه به شرح زیر پرداخته شده است در سال 1342 ه. ق  حسینیه  یزدیها موسوم به حسینیه قنادها در محله نه بام سبزوار احداث گردید معماری بنا متاثر از اقلیم و به تبع از بافت تاریخی شهر به صورت درونگرا با حیاط مرکزی که نقش بر قراری تعامل ارتباطی مجموعه را دارد با مصالح آجر و گچ و چوب احداث شد .  از سویی اجرای مراسمی چون تعزیه و فضای کم  اعیان بنا موجب شد ، معماران  با برنامه ریزی پوشش موقت بنا بتوانند از  حیاط برای شبیه خوانی استفاده کنند و از سویی حرکت ماههای قمری در شمسی یا به عبارتی  اختلاف فصلها در ماههای مذهبی و ملی باعث لحاظ شدن پوشش موقت گردید .لذا  در 90 سال قبل یعنی سال 1302 ش با پولی که از دوستداران اهل بیت و عزا داران حسینی به صورت  هفتگی و ماهیانه از قرار یک قران تا 20 قران   بود هزینه اولیه چادر  تهییه شد و برای ساخت آن  سفارش خرید از اصفهان داده شد  . زمان ساخت چادر 2 سال به طول انجامید و چون یکجا قدرت حمل چادر با امکانات ان دوران  مهیا نبلود چادر را در 14 قطعه ساخته وبا شتر به سبزوار حمل کردند. این چادر مزین به هنر خوشنویسی  و منقوش با مضامین کربلا با نقوش : "جقه"  "شیر" با شمشیری در دست متاثر از پرچم دوران صفویه  و اشعاری در مضامین مدح واقعه کربلا  بویژه ترجیع بند مشهور کلیم کاشانی تزیین و در جهت بر قراری سیر کولاسیون نور و تهویه دریچه هائی در بدنه چادر تعریف شد که جهت جلوگیری از پارگی  این دریچه تحت تاثیر عوامل  جوی دریچه ها مشبک شدند . در آن دورانم مصادف با حکومت پهلوی مخالفتهائی با مراسم  محرم از سوی دولت معمول میگردید و اعضاء هیئت برای حفظ چادر ناچارآن را در  خانه هی مختلف  و پنهان  از مامورین حکومتی نگهداری می کردند  و بمنظور جلوگیری از وارد شدن آسیب  بیولوژیکی  با نفتالین چادر را اغشته می کردند تا حفاظت شود یک روز مانده به محرم با قربانی کردن گوسفند و اسفند و چاووشی ابتدا راس خیمه در تیرکها قرار می گیرد و پایه تیرک در پایه های سنگی مقعر و با کمک طناب عمود می شود  و بدنه چادر  در  جدارهای حفاظ بام که با سنگ  یا فلز به صورت مالبند تعبیه شده  است با طناب بسته وچادر مهار می شود . در این  مراسم استفاده بهینه از فضا و دخیل کردن  پنجاه درصد از عنصر جامعه  یعنی خواهران که به دلیل معذوریتهای شرعی در مساجد نمی تونند  حضور داشته باشند رفع شده است . همچنین مشکل تغییر ماههای مذهبی در ماههای ملی مرتفع و اشاعه فرهنگ عاشورائی ترویج می شود . در یک کلام گرما و سرما نمی توند ماانع انجام مراسم عاشورا شود

 

 

5-1 ارزيابي ميزان در خطر بودن موضوع و ضرورت حفظ آن: با توجه به اینکه این یک حرکت خود جوش از سوی اهالی ست و از جانب هیچ ارگان و نهاد دولتی حمایت نمی شود ثبت این واقع از تحریف موضوع جلوگیری می کند

 

6-1 مدارک پيوست

گزارش□     عکس □    فيلم □    طرح□   مستندات صوتی□    نقشه هاي جغرافيايي□    ساير □

(يک نمونه  عکس در اين قسمت الصاق شود)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7-1مشخصات پيشنهاد دهنده:

 

 

حقیقی:

 

 

حقوقی:

 

 

 

 

تاريخ تنظيم13/8/92                                                                                             امضاء:

 

 

 

 

 

 

2. فرم بررسي مقدماتي پيشنهاد ثبت در دبيرخانه شوراي ثبت استان

 

1-2 اقدام کننده

 

 

 

 

 

 

 

2-2 تاريخ اقدام

 

3-2 نتيجه بررسي:

 

شرايط لازم را دارد □                                                                                          شرايط لازم را ندارد □

 

 

 

تاريخ تنظيم:                                                                                                     محل امضاء:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- شناسنامه ثبتي موضوع

 

1. مشخصات کلی موضوع

نام: مراسم علمبندان داورزن

حوزه جغرافیایی: شهر داورزن

 

گستره:        روستایی □   شهری *□    منطقه ای □   کشوری □    فراملی □

 

 

2. گروه بندي

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5-2 شاخه(ها)ي موضوعي مرتبط: (لطفا مقابل يك يا چند شاخه که ميراث ناملموس ارائه شده به آن مربوط مي‌شود، ضربدر بزنيد)

 

 

 

 

 

 

3. شناخت جغرافيايي

 

1-3   نشاني

 

 

2-3  شكل پراكندگي

 

 

3-3 محدوده(هاي) رقومي (طول و عرض و ارتفاع جغرافيايي)

 

 

 

4-3  گستره

 

 

 

 

 

5-3 ساختار اجتماعي

 

توضيح  (در صورت انتخاب سایر)

 

 

6-3 توضيح تكميلي موقعيت جغرافيايي (در صورت لزوم)

 

 

4. وضعيت پايداري

 

 

5. معرفي افراد يا گروه‌ها و نقش آنها

 

 

توضيح  (در صورت لزوم)

 

6. توصيف چادر پوشان حسینیه قنادها

 

1-6 تعريف

چادر پوشان  در حقیت سیاه پوشان و اعلام  شروع ماه محرم است که توسط اعضا هیئت  با اسفند و چاووشی و قربانی کردن  و صلوات بر محمد و آل محمد  شروع می شود و بعد از نصب چادر تا 48 صفر  نصب است و بعد از آن  جمع می شود . در این مدت با بر پائی چادر  از حیاط حسینیه بعنوان تکیه استفاده می شود و نمونه کامل اینگونه تکیه  در تهران تکیه دولت در دوران قاجاریه می باشد  که به ریشه های تاریخی  متاثر از اقلیم . فرهنگ و مذهب در این گزارش و رسم  بر پائی چادر مربوطه به شرح زیر پرداخته شده است در سال 1342 ه. ق  حسینیه  یزدیها موسوم به حسینیه قنادها در محله نه بام سبزوار احداث گردید معماری بنا متاثر از اقلیم و به تبع از بافت تاریخی شهر به صورت درونگرا با حیاط مرکزی که نقش بر قراری تعامل ارتباطی مجموعه را دارد با مصالح آجر و گچ و چوب احداث شد .  از سویی اجرای مراسمی چون تعزیه و فضای کم  اعیان بنا موجب شد ، معماران  با برنامه ریزی پوشش موقت بنا بتوانند از  حیاط برای شبیه خوانی استفاده کنند و از سویی حرکت ماههای قمری در شمسی یا به عبارتی  اختلاف فصلها در ماههای مذهبی و ملی باعث لحاظ شدن پوشش موقت گردید .لذا  در 90 سال قبل یعنی سال 1302 ش با پولی که از دوستداران اهل بیت و عزا داران حسینی به صورت  هفتگی و ماهیانه از قرار یک قران تا 20 قران   بود هزینه اولیه چادر  تهییه شد و برای ساخت آن  سفارش خرید از اصفهان داده شد  . زمان ساخت چادر 2 سال به طول انجامید و چون یکجا قدرت حمل چادر با امکانات ان دوران  مهیا نبلود چادر را در 14 قطعه ساخته وبا شتر به سبزوار حمل کردند. این چادر مزین به هنر خوشنویسی  و منقوش با مضامین کربلا با نقوش : "جقه"  "شیر" با شمشیری در دست متاثر از پرچم دوران صفویه  و اشعاری در مضامین مدح واقعه کربلا  بویژه ترجیع بند مشهور کلیم کاشانی تزیین و در جهت بر قراری سیر کولاسیون نور و تهویه دریچه هائی در بدنه چادر تعریف شد که جهت جلوگیری از پارگی  این دریچه تحت تاثیر عوامل  جوی دریچه ها مشبک شدند . در آن دورانم مصادف با حکومت پهلوی مخالفتهائی با مراسم  محرم از سوی دولت معمول میگردید و اعضاء هیئت برای حفظ چادر ناچارآن را در  خانه هی مختلف  و پنهان  از مامورین حکومتی نگهداری می کردند  و بمنظور جلوگیری از وارد شدن آسیب  بیولوژیکی  با نفتالین چادر را اغشته می کردند تا حفاظت شود یک روز مانده به محرم با قربانی کردن گوسفند و اسفند و چاووشی ابتدا راس خیمه در تیرکها قرار می گیرد و پایه تیرک در پایه های سنگی مقعر و با کمک طناب عمود می شود  و بدنه چادر  در  جدارهای حفاظ بام که با سنگ  یا فلز به صورت مالبند تعبیه شده  است با طناب بسته وچادر مهار می شود . در این  مراسم استفاده بهینه از فضا و دخیل کردن  پنجاه درصد از عنصر جامعه  یعنی خواهران که به دلیل معذوریتهای شرعی در مساجد نمی تونند  حضور داشته باشند رفع شده است . همچنین مشکل تغییر ماههای مذهبی در ماههای ملی مرتفع و اشاعه فرهنگ عاشورائی ترویج می شود . در یک کلام گرما و سرما نمی توند ماانع انجام مراسم عاشورا شود

 

 

 

 

 

 

2-6 ابزار و اشياء وابسته.

1-تیرک چوبی

2-پایه سنگی

3-چادر

4- طناب

5- مشتو یا مالبند جهت مهار کردن چادر

6- چاووش گر

 

 

3-6 مکان هاي وابسته.

محله نه بام . بازار و سراهای اطراف

 

4-6 تاريخچه و قدمت ( در صورت وجود اطلاعات كافي و مستند )

این چادر در 90 سال قبل در اصفهان ساخته شده و به سبزوار آورده شده است و تا کنون چندین مرحله مرمت شده است

 

5-6  تاثير موضـوع مطرح شـده بر مـوارد اجتماعي- اقـتصادي- فرهـنگي- جغرافـيايـي- كالبدي و .....

ذکر وقایع عاشورا به گفته امام خمینی (ره ) با زنده نگه داشتن عاشورا به کشور آسیبی نمی رسد و  روایت :

کل شهر محرم

کل یوما عاشورا

کل عرض کربلا

درس آزادگی در تمام دورا ن است و نمادی از بزرگترین N G O    مذهبی ایران است ، ایجاد همبستگی . یکدلی و دوستی بین مردم از دیگر جنبه های اجتماعی این مراسم است که وابسته به حکومت یا شخص خاص نیست .

 

6-6  ذكر نمونه‌هاي مشابه ( در صورت وجود اطلاعات كافي و مستند )

چادر  پوشان تکیه دولت تهران در دئوران قاجاریه

 

 

 

 

 

7-6  ارزش‌هاي شاخص يا منحصر به فرد

در  سبزوار تنها  حسینیه یزدیها است که تدارک انجام مراسم عاشورا را با غلبه بر  اقلیم و  آمیزش ماههای ملی و مذهبی با یکدیگر بر قرار کرده است . تا تمام آحاد جامعه سوای زن و مرد بتوانند در یک محیط مذهبی گرد هم آیند و مراسم را بجا آورند

 

8-6  آسيب شناسي (عوامل تهديدكننده در برگيرنده کليت موضوع و ابزار و اشياء و مکان هاي وابسته)

مرمت چادر از اهمیت ویژه ای در تداوم این مراسم برخوردار است و تثبیت نقوش و خط

9-6  اقدامات حفاظتي انجام شده (فرد يا گروه‌هاي مردمي/دولتي)

استفاده از نفتالین جهت جلوگیری از  اسیبهای بیولوژیکی

 

10-6  پيشنهادها ( دربـاره راهـكارهاي حفـاظت شامل شناسايي، مستند‌سازي، تحقيق، حفظ وضع موجود، حمايت، ترويج، ارتقاء و احياء جهت کليت موضوع و ابزار و اشياء و مکان هاي وابسته)

هرگونه جهت دهی به این حرکت خود جوش باعث جدائی مردم  از اجرای مراسم می شود شایسته است در جهت حفظ وضع موجود  اقدامات علمی معمول گردد.

 

11-6  توضيح‌هاي ديگر ( هرگونه توضيحي خارج از موارد درج شده در اين شناسنامه كه مي‌تواند مفيد باشد )

در طی سالیان گذشته بعضی از حکومتها با مراسم مخالفت کرده اند بعضی از این مراسم در جهت اهداف سیاسی خود استفاده کرده اند واقعیت این است چگونگی حفظ اینگونه مراسم با رویکرد مردمی با حضور مسئولین در صورت تمایل یا وجود وقت مفید است و اگر نه هر روز  عاشورا است هر سرزمینی کربلا است و هر ماه محرم است  اما اگر ادبیات نمایشی اینگونه مراسم با ادبیات نمایشی آیینی دیگر کشور ها پیوند  خورد در جهت جلوگیری از ظلم و ستم و معرفی آزادگی بسیار مفید است .

 

7 . ديگر موضوع‌هاي ثبت شده مرتبط (در حوزه‌هاي ميراث منقول، غير منقول، طبيعي و ناملموس)

 

 

 

8. منابع ( كتاب، مقاله‌ها و نشريه‌ها، فيلم، گزارش، پايان‌نامه، مصاحبه يا مراكزي كه در آنها مي‌توان به اطلاعاتي درباره موضوع دست يافت‌ )

 

9. مدارك پيوست (مدارك در قالب لوح فشرده و یک نسخه پرینت شده قابل دريافت است)

گزارش□      عكس□      فيلم□*       طرح□       مستندات صوتی□       نقشه‌هاي جغرافيايي□         ساير□

 

10. تهيه كنندگان

 

 

1-10 تهیه کننده حقیقی

 

2-10 تهیه کننده حقوقی

 

 

3-10 گردآوري و تنظيم

 

 

 

11. مكاتبه

صورتجلسه شوراي ثبت استانی □

 

 

12. نظارت و بررسي

 

تاريخ بررسي:

نتيجه بررسي:

مورد تاييد است □                                                               مورد تاييد نيست □

 

 

 

 

 

تاريخ:

شماره:

صورتجلسه شوراي ثبت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري

استان ...................

در تاريخ ............... پرونده ثبتي ميراث ناملموس................................................. توسط شوراي ثبت استاني ............................... مطرح و پس از بررسي محتويات پرونده و بحث و تبادل نظر ، ثبت آن در « فهرست آثار ملي » با اکثريت آرا و با تاييد رييس شورا به تصويب رسيد.  لذا جهت طي مراحل اداري به اداره کل ثبت آثار تاريخي، فرهنگي و طبيعي ارسال مي گردد.