تاريخ و تمدن سبزوار

 چون گوشه ای از مطالب اداب و رسوم را قبلا به خبر گزاریها داده بودم از انشاء مجدد خودداری کردم و بزودی مطالب کاملتری ارائه خواهد شد جهت اینکه دخل و تصرف در مطالب نباشد عینا با ذکر ماخذ موارد پیش روی شما می باشد . مخصوصا خانم جراحی که در پیگیری اخذ مطالب و همکاران محترمشان بسیار کوشا و فعال بودن تقدیر و تشکر می کنم .نوشته پیش رو تلاشی است از مجله اینترنتی اسرارنامه تا از طریق آن مجموعه کاملی از آداب و رسوم نوروزی شهر تاریخی و فرهنگی سبزوار از منابع معتبر گردآوری شده و تقدیم حضورتان گردد.
این مجموعه شامل معرفی مختصری از شهرستان و شرح آداب و رسوم آن از چندروز مانده به سال نو ، نحوه برگزاری جشن چهارشنبه سوری در سبزوار ، آداب تحویل سال و فعالیت و زندگی مردم درروزهای عید ، و نیز رسوم رایج در روز خاطره انگیز سیزده به در در میان سبزواری ها است.
این در ادامه طرح نوروز آنلاین مجله اینترنتی اسرارنامه است که در مدت تعطیلات نوروزی 91 سعی کردیم از طریق همین رسانه تا حد توان سبک زندگی مردمان شهرها و روستاهای گوناگون  دیار سربداران را در ایام سال نو شرح دهیم.
بدیهی است در این مدت کوتاه امکان پرداختن به آداب و رسوم و معرفی همه روستاها و شهرها این ناحیه پرافتخار وجود نداشت ، لذا برآنیم تا بعد از این نیز همین مسیر شروع شده را ادامه دهیم و بیش از پیش افتخار آن را به دست آوریم که به جمع پژوهشگران و انتشار دهندگان آداب و رسوم محلی شهرها و روستاهای دارالمومنین سبزوار درمناسبت های مختلف سال بپیوندیم.
امید که شما مخاطبین گرامی نیز دراین مسیر به ما یاری برسانید.
اینک پیش از تشریح آداب و رسوم سبزواری ها درایام نوروز بهتر است معرفی مختصری از این شهرکهن ایران داشته باشیم.
در سطرهای بعدی به معرفی تاریخ دارالمومنین سبزوار می پردازیم که در منابع معتبر تاریخی به صورت مفصل تشریح شده و ما در اینجا برداشت خلاصه شده خود را از آن هم مطلب مفصل پیرامون سبزوار ، درج می کنیم :
آداب و رسوم نوروزی سبزوار:
در ابتدای ورود به این بخش لازم است از آقای محمد عبدالله زاده ثانی محقق و کارشناس باستان شناسی سبزوار تقدیر تشکر ویژه ای داشته باشیم.
وی به عنوان یکی از همشهریان فرهیخته سبزواری تا کنون منبع انتشار بسیاری از اطلاعات تاریخی در مورد سبزوار بوده اند و مصاحبه های منتشر شده از این محقق سبزواری در وبسایت های معتبر اینترنتی بارها توسط بسیاری ازعلاقه مندان به شناسایی و نشر تاریخ و فرهنگ سبزوار مورد استفاده قرار گرفته است.
همچنین تلاش همکاران ما در تیم خبری سبزوار پیام و خبرگزاری ایرنا نیز در تهیه این گزارش ها در فواصل زمانی مختلف قابل تقدیر است.

آداب و رسوم سبزواری ها درچهارشنبه سوری:

ایرنا / اسفند 1390 : چهارشنبه سوری و به عبارتی سور پایان سال برای مردم دیار كهن سبزوار بهانه ای است برای انس و الفت و استقبال از بهار .
سور آخر كه همزمان با شب آخرین چهارشنبه سال است از قدیم الایام در این شهرستان با اجرای آئین های خاصی همراه بوده و مردم این دیار تلاش داشته اند لحظاتی شاد و به یاد ماندنی از این شب برای خود و اطرافیانشان به جا گذارند.
آیین های این شب در سبزوار شهری كه به گفته برخی پژوهشگران قدمتی چند هزار ساله دارد گرچه در مجموع مشابه با دیگر نقاط كشور است اما آیین های خاص این شهرستان هم در گوشه وكنار آن اجرا می شده كه برخی همچنان پابر جامانده اند.
كوزه شكستن ، از روی آتش پریدن ،گوی آتش انداختن ،شال اندازی ،مراسم علفه ، پخت غذاهای مخصوص ، ملاقه زنی و طلب عیدی كردن و غیره از رسم و رسومات چهارشنبه سوری در سبزوار است .
در آستانه شب آخرین چهارشنبه سال به سراغ یكی از كارشناسان باستان شناسی سبزوار رفتیم تا با آداب و رسوم قدیمی این شب خاطره انگیز بیشتر آشنا شده و تاریخچه و پیشینه آن را برای نوجوانان و جوانان بیان كنیم و به آنان یادآور شویم چهارشنبه سوری نه شب های پر مخاطره و حوادث دردناكی است كه امروز در این شب شاهد آن هستند.
محمد عبدا... زاده ثانی در رابطه با تاریخچه و نحوه برگزاری آیین چهارشنبه سوری در سبزوار چنین می گوید : آیین های عید نوروز به هزاره سوم پیش از میلاد باز می گردد و در ایران باستان شبی نزدیك به شب تحویل سال را جشن می گرفتند و از آن به عنوان سور آخر یاد می كردند ؛در تقویم ایرانی هر روز از ماه دارای نام خاصی بوده كه پس از ورود اسلام روز های ماه به چهار هفته تقسیم شد و این شب مصادف با شب چهارشنبه آخر سال شد و از این پس سور آخر سال به 'چهارشنبه سوری ' تغییر نام داد.
به گفته وی شب چهار شنبه سوری مراسم مختلفی در نقاط مختلف شهرستان سبزوار اجرا می شده از جمله بعضی معتقد بودند در این شب و روز روح درگذشتگان آزاد است و به سراغ خانه های دنیوی خود می آیند ،به همین دلیل غذایی به نام 'عَلَفه' می پختند و همراه با كاسه آبی پشت بام خانه ها قرار می دادند تا روح مردگان از آن استفاده كند برخی نان را به صورت 'قٍٍِِلفی' پخته و به روغن زرد آغشته و از سمت بالا به پائین روستا بین مردم پخش می‌كردند و مردم فاتحه ای برای شادی ارواح می‌خواندند بعضی دیگر نان روغن زردی را بالای پشت بام می‌انداختند كه روح مرده تغذیه كند چرا كه معتقد بودند درگذشتگان روزی می‌خورند.
در بیشتر مناطق سبزوار در این شب نوعی 'آش مخصوص' تهیه می شود كه به آش ' جوش بره ' معروف است در این آش به جای رشته از خمیری كه به قطعات كوچكتر تقسیم شده استفاده می كنند و برای پختن آن ابتدا تركیبی از سبزی های خاص محلی را باهم جوشانده و عصاره آن را داخل قطعه خمیر های كوچك می گذارند سپس آن را با هم می جوشانند و پس از پخته شدن آش را با ماست تركیب كرده و می خورند و برای سفره عید نوروز هم نگه می دارند.
این رسم هنوز هم در سبزوار در آستانه نوروز اجرا می شود و جوانان و نوجوانان این شهرستان بیگانه با آن نیستند.
از جمله دیگر مراسمی كه در این شب اجرا می شد 'شال اندازی' است كه عده ای مدعی هستند هنوز این مراسم در روستایشان اجرا می شود در مراسم شال اندازی فردی آشنا یا غریبه بر بام خانه رفته و شال خود را از دریچه 'هورنو'( نورگیر خانه ، دریچه ی خانه هایی كه سقف آن گنبدی شكل بوده) به كرسی خانه می انداخت اگر صاحبخانه صاحب شال را نمی‌شناخت آن قدر شال را می‌كشید كه مرد شال را رها كند و اگر زورشان نمی‌رسید برای او تنقلات مثل برگه‌ی زردآلو ، هلو و بعضی قندو پول و غیره می‌بستند.
حتی رسم بوده عروس هم به خانه پدر شوهر می‌رفته و شال می‌انداخته و به طور مثال طلب قالی یا گوسفند می كرده و با قبول آن از جانب پدر شوهر ،عروس شال خود را بالا می‌كشیدكه در شال اندازی مردها برای شناخته نشدن صورت خود را با چادر و یا پارچه ای می‌پوشاندند .
این محقق سبزواری همچنین چهارشنبه سوری را مقدمه ای برای خانه تكانی نوروز دانست و گفت: گذشتگان ما ظرف ها و كوزه های سفالی كهنه را كه به دلیل رسوب گرفتن ایجاد بیماری و مسومیت می كرده در آستانه سال نو بالای پشت بام برده و می شكستند و به این ترتیب سال كهنه را پشت سر می گذاشتند كه این كار تبدیل به رسمی شد كه هنوز هم در روستاهایی همچون طبس ، برآباد و غیره انجام می شود.
گروهی هم در این زمان با جمع آوری علف های هرز باغ ها ، بریدن شاخه های اضافه درختان و آراسته كردن آن و پاكیزه كردن طبیعت پیرامون ،چوب های جمع آوری شده را آتش می زدند و با اضافه كردن شادی به آن ، از روی آتش می پریدند و می‌گفتند:'زردی من از تو، سرخی تو از من '
بنابراین درخت ها را برای درست كردن آتش نابود نمی كردند چرا كه درختان بنا برآموزه های دینی نزد آنها از احترام و قداست خاصی برخودار بود و بر اساس آنچه در تاریخ بیهقی هم آمده گذشتگان ما معتقد بودند زرتشت پیامبر درخت را بهشت آورده و كاشته است.
بعضی هم در این شب 'گویی از هیزم' پرتاب می‌كردند و یا همان گوی را از روی بلندی به زمین روان می‌كردند و می گفتند 'غم بارا شادی بیا ، محنت بارا روزی بیا' كه این رسم هنوز در بخش هایی از ششتمد سبزوار اجرا می شود.
'ملاقه زنی' هم در گذشته در شهر و روستاهای سبزوار به عنوان یكی از رسوم این شب اجرا می شده به این ترتیب كه كوچكترها به صورت گروهی كاسه به دست گرفته و با كوبیدن ملاقه به پشت آنها درب خانه همسایه ها می رفتند و از آنان طلب عیدی می كردند با باز شدن درب خانه ها بعضی به آنها از آجیل و تنقلاتی كه برای شب عید مهیا كرده بودند می دادند و برخی با ریختن كاسه ای آب از بچه ها پذیرایی می كردند.
' عبداله زاده ' در بخشی از سخنانش گفت: گره خوردگی آیین های مختلف در كشورمان به قدری شدید است كه همچون پشت سر هم بودن روزها ، ماه ها و سال ها ، در پی هم و وابسته به یكدیگر است.
وی از رسومی همچون 'چاولی چغل' ، 'عروس قنات' و 'چشم آرو ' به عنوان آیین هایی نام برد كه بسیاری همزمان با چهارشنبه سوری انجام می گرفت .
به گفته وی چاولی چغل برای طلب باران قبل از عید برگزار می شد و آیین عروس قنات هم با كم شدن نزولات آسمانی اجرا می شد كه طی آن دختری را به عقد قنات در آورده و معتقد بودند با اینكار آب قنات افزایش می یابد در این رسم هزینه های عروس قنات را هم بر عهده مالكان قنات می گذاشتند.
این آیین ها متناسب با اقلیم گرم و خشك سبزوار كه جنبه كویری و دشتی آن ،بر كوهستانی بودن غلبه داشته شكل گرفت و در جای جای دشت مهرگان ( داورزن ) اجرا می شده كه در كتاب 'كلیدر'اثر محمود دولت آبادی به این دو آیین اشاره ای شده است.
وی ضمن اشاره به اقدام برای ثبت آیین چشم آرو در میراث معنوی به منظور حفظ آیین های رو به نابودی گفت: در این آیین كوزه را به شكل زنی طراحی كرده نذر و نذورات خود را داخل آن می ریختند شب هنگام آن را در پشت بام از بالای سر رها كرده و می شكستند و به این ترتیب نیازمندان دم صبح و زمان گرگ و میش شدن هوا صورت خود را بسته و از آن پول ها بر می داشتند.
وی چشم آرو را به معنای آرایش چشم دانست و گفت: این امر به نوعی نشان از زن سالاری دارد كه در ایران قدیم وجود داشته و مهر ها و خاتم هایی كه در كاووش های باستان شناسی شهر سوخته زابل در قبور زنان به دست آمده و نشانه قدرت بوده نشادهنده این موضوع است.
وی اجرای آیین هایی همچون چشم آرو ، چاولی چغل و چهارشنبه سوری را برای زایش و بهبود سال عنوان كرد و گفت: این آیین ها نشان از اتحاد، انس و الفت و دوستی مردم بوده كه آنها را به بهانه های مختلف گرد هم آورده و نوجوانان و جوانان هم در كنار آنها سنت حسنه دیگر خواهی را فرا می گرفتند.
به گفته این كارشناس باستان شناسی سبزوار با وجود غنای آیین های چهارشنبه سوری ، متاسفانه امروز در این شب شاهد آتش زدن لاستیك های فرسوده در گذرها ، ترقه بازی و اعمال خطرناكی هستیم كه هیچ جای تاریخ نشانی از آنها نمی توان یافت و در این شب مردم نه تنها مزاحمتی برای یكدیگر ایجاد نكرده بلكه همبستگی را ترویج می كردند.
وی افزود: باید چهارشنبه سوری به گونه ای باز زنده سازی شود كه از رفتارهای غلط و ناپسند جوانان در این شب جلوگیری كرده و بایسته و شایسته فرهنگ غنی ایرانی اسلامی ما باشد.
 
  آداب و رسوم نوروزی دیار سبزوار از گذشته ها تا امروز
 

ایرنا / فروردین 91:مردم شهرستان سبزوار هم همچون دیگر هموطنان به تاسی از نو شدن طبیعت ، از چند هفته مانده به نوروز در صدد تحول در زندگی خود هستند.
كاشتن گل ، درخت و سبزه ، خانه تكانی ، خرید رخت و لباس نو ، نو كردن وسایل كهنه و فرسوده و ... ازجمله كارها برای استقبال از بهار است .
برای آشنایی با آداب و رسوم سبزواری ها در عید نوروز به سراغ یكی از كارشناسان باستان شناس این دیار رفتیم تا این رسوم و آیین را از گذشته ها تا امروز از زبان وی جویا شویم .
'محمد عبدا.. زاده ثانی' كارشناس باستان شناسی سبزوارروز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در ابتدا ریشه و سراغاز عید باستانی نوروز را تشریح كرد و گفت: تاریخچه عید باستانی نوروز كه جایگاه بسیار مهمی در فرهنگ مردم ایران داشته و دارد به قبل از اسلام باز می گردد .
' نوروز به معنی روز نو است ، بعضی گفته اند جمشید كه اول جم نام داشت سیر عالم می‌كرد چون به آذربایجان رسید فرمود تخت مرصعی را بر جای بلندی رو به جانب مشرق گذاشتند و خود تاج مرصعی بر سر گذاشت و بر آن نشست. چون آفتاب طلوع كرد پرتوش بر آن تاج و تخت افتاد شعاعی در غایت روشنی پدید آمد مردمان از آن شادمان شدند و گفتند 'این روز نو است' .'
موسیقی دانان قدیم برای هر روز نوروز یك آهنگ ساخته اند تا روز ششم كه به نامهای نوروز خارا، نوروز عرب، نوروز بزرگ و نوروز كیقبادی نام گذاری شده اند.
با ورود اسلام به ایران و پذیرش این آئین اسمانی ، مردم مسلمان ایران ، فرهنگ غنی باستانی خود را با دین اسلام ادغام كردند كه در مورد نوروز نیز چنین شد .
قبل از ورود اسلام به ایران مردم بر سر سفره تحویل سال می نشستند و اوستا می خواندند و سال نو را اغاز می كردند كه با ورود اسلام و مسلمان شدن ایرانیان ، مردم هنوز هم در زمان تحویل سال دور سفره جمع می شوند اما به جای اوستا ، سال جدید را با خواندن قرآن یا دعای تحویل سال نو آغاز می كنند .
در دوران باستان سفره هفت سین ، 'هفت شین' نام داشته و شامل شیرینی ، شهد و ... بوده است كه بعدها با مسلمان شدن مردم ، هفت سین جای هفت شین را گرفت .
این كارشناس باستانی شناسی سبزوار در مورد رسوم سبزواری ها در ایام نوروز نیز چنین می گوید: مردم از چند روز مانده به نوروز با اجرای ائین های خاصی به استقبال این ایام می رفتند از جمله در این منطقه آخرین روز سال را 'علفه' می نامند و مرسوم است در این روز بانوان به باغات و اراضی كشاورزی رفته و سبزی بیابانی جمع می كنند و با آن آش مخصوص شكم پر (جوشواره ) می پزند و غذای اغلب مردم در این روز آش است كه مقداری از آن را برای سال جدید نگه می دارند و در اولین وعده غذایی از این اش صرف می كنند تا سرسبزی و بركت سال قبل را به سال جدید انتقال دهند.
از دیگر رسم و رسوم های خاصی كه مردم سبزوار در ایام نوروز در گذشته اجرا می كردند و برخی از آنها تا به امروز نیز ادامه یافته چنین است كه شب عید بزرگترها غذا برای كوچكترها و فامیل می‌بردند كه آنها فردا صبح اول به خانه‌ی بزرگترها بیایند و به این غذا كه ممكن بوده هر چیزی باشد 'پای' می‌گفتند.
همچنین برای غذای شب عید آنها كه پولدار بودند پلو می‌خوردند بعضی ها برنج را با رشته آش كه تفت داده شده بود و به آن 'خُشت تلی' می‌گفتند مخلوط و پلو درست می‌كردند ، بعضی‌ كه وضع مالی خوبی نداشتند قِلِف (قابلمه ) خالی را پر از آب كرده و روی بار (آتش ) می‌گذاشتند تا نگویند فلانی پلو ندارد امروز هم غذای شب عید پلو است كه در كنار آن ،ماهی و انواع خورشت ها تهیه می شود.
بعد از تحویل سال رسم بود دختربچه ، پسر بچه و یا بزرگتری كه خوش قدم بود اول وارد خانه می شد تا خانه تا پایان سال بركت داشته باشد .
چیدن سفره هفت سین رسمی است كه همچنان اجرا می شود ، درگذشته نه چندان دور بر سر سفره هفت سین علاوه بر قرآن و آیینه، كشمش، نخود، پول، تخم‌مرغ و جوز (گردو) و ... هم می گذاشتند و هفت سین را چنین آماده می كردند:' شیرینی هفت سین بچینید ، با سبزه و سنجد و سپستون ،سماق، سركه، ترنج و سیب، ارید به سفره گلستون '
'عبداله زاده' با اشاره به تقویت همبستگی و محبت و دوستی میان مردم در اینگونه ایام خاص سال می گوید: فلسفه این رسوم همبستگی و دگر خواهی و اصولا سفره نمادی از همبستگی و در كنار یكدیگر نشستن است وقتی اعضاء یك خانواده در كنار همدیگر بر سر سفره تحویل سال می نشینند بزرگتر ها قرآن می خوانند و دیگران گوش می دهند و وقتی كه خانواده ها برای ساعت تحویل سال سعی می كنند در هر جایی كه هستند خود را به خانه برسانند این خود نشانی از همبستگی است .
عید دیدنی ها دو یا سه روز اول عید بود و مردم سعی می‌كردند در همین مدت دید و بازدید خود را بروند و پس دهند كوچكترها وقتی به خانه بزرگترها می‌رفتند بزرگترها به آنها عیدانه می‌دادند، كه به نام 'بُت بُتی ' مشهور است .
این آئین زیبا كه با عنوان صله رحم مورد تاكید دین اسلام نیز هست امروز شاید مهمترین رسم در نوروز است كه همه مقید به آن هستند ، بعد از تحویل سال خانواده های سبزواری ابتدا به دیدار كسانی كه در طول سال گذشته عزیزی را از دست داده اند می روند و از بستگانش دلجویی می كنند بعد از آن بازار دید و بازدید گرم می شود و دیدار ها تازه شده و مردم با روبوسی ، سال نو را به هم تبریك می گویند.
با كمرنگ شدن دید و بازدید ها در عید نوروز ،بازی های محلی در برخی روستاها در اماكنی به نام عیدگاه رونق می گیرد.
از گذشته در هر روستایی از سبزوار مكانی به نام 'عیدگاه' بود كه دختران و زنان در ایام نوروز به این مكان ها می‌رفتند و حلقه وار دایره می‌زدند و شادی می كردند جوانان روستا هم كه در این ایام به اصطلاح 'جمعشان جمع' می شد و هر كس از دیار غربت به جمع اهالی روستا باز می گشت گرد هم می آمدند و بازار بازی های محلی بین انان گرم بود و به این وسیله خستگی یكسال را از تن خود بدر می كردند .
روز سیزدهم عید مردم به امامزادگان یا ییلاقات می‌رفتند، مردها در آنجا كشتی می‌‌گرفتند و بعضی‌ها « پل » می‌انداختند كه به نام ' جستان' نیز مشهور است و دخترها و زنها در خرمنگاه جمع می شدند و شاد بودند . نواختن موسیقی محلی واجرای دیگر بازی های محلی ،تابخوری وگره زدن علف ها هم از جمله آداب و رسوم این روز است.
امروز با وجود تغییراتی اندك به تبع تغییر شرایط زمانی ، مراسم عید نوروز همچنان به عنوان مهم ترین عید باستانی ما ایرانیان جایگاه خود را حفظ كرده ومردم همچون گذشته ، از چندین روز قبل خود را برای آغاز بهار مهیا می كنند ، پختن شیرینی خانگی، خرید مخصوص ایام نوروز ، خانه تكانی ، پختن آش ، پختن غذای شب عید و چیدن سفره هفت سین از جمله كار هایی است كه مردم سبزوار امروز هم به مناسبت ایام نوروز انجام می دهند .
سبزواری ها در شهر و روستاهای این شهرستان هنوز به آداب و رسوم گذشتگان در ایام نوروز پایبندند هنوز كوچكترها در عید از بزرگترها عیدی می گیرند بزرگترها روز اول عید را در خانه می مانند تا كوچكترها به دیدار آنها بیایند و مردم سعی می كنند در چند روز اول عید دیدو بازدید ها را انجام داده و پس از آن راهی مسافرت می شوند.
برخی از آنها كه سال را در خانه نو می كنند هنوز اعتقاد دارند پس از لحظه تحویل سال اگر فردی خوش قدم وارد خانه آنها شود سال خوبی را آغاز خواهند كرد و بعضی هم سال خود را در كنار امامزادگان و اماكن مقدس شهر و روستاها اغاز می كنند تا به این ترتیب سالی توام با خوشی ، سلامتی و بركت را در پیش داشته باشند.
كنار هم بودن خانواده در لحظه تحویل سال رسم زیبایی است كه مردم هنوز به آن اهمیت می دهند و این نماد همبستگی را همچنان حفظ كرده اند و همه این رسم و رسومات در ایام خاصی همچون نوروز ،شب چله ،چهارشنبه سوری ،سیزده بدر و... بهانه ای است برای همبستگی و انس و الفت مردم .
 
 
آداب و رسوم سبزواری ها در سیزده به در

 ایرنا / فروردین 90 : 13 فروردين هر سال در آداب و رسوم ايرانيان 'سيزده بدر' نام گرفته اين روز ، زمان بيرون شدن از خانه، كاشانه و كوچ كردن به دامان طبيعت است.
در اين روز پناه بردن گروهي مردم به سرسبزترين نقاط شهر و روستا به منزله يك همايش عظيم آييني و نمادي از احترام مردم به طبيعت است برگزاري اين آيين توسط ايرانيان چون ديگر آيين هاي اين ديار برگرفته از اعتقاداتي است كه از ديرباز وجود داشته و سينه به سينه و نسل به نسل انتقال يافته است.
روزي باعنوان سيزده بدر در تاريخ و فرهنگ شهرستان سبزوار همانند ديگر شهرهاي ايران نيز ثبت شده و مردم سبزوار در اين روز به رسم ديرينگي به معناي آنچه در باورهاي آنان از گذشته به جامانده به خارج از شهر و محل زندگي خود كوچ كرده و اين روز را در طبيعت مي گذرانند.
محقق و كارشناس باستان شناسي سبزوار در رابطه با چگونگي انجام اين آيين در سبزوار ، شهرستاني كه به گفته برخي پژهشگران حدود شش هزار سال قدمت دارد، در گفت و گو با خبرنگار ايرنا گفت : عقايد عيد نوروز به هزاره سوم پيش از ميلاد باز مي گردد و اعتقاد برخي بر اين است كه در روز 13 فروردين زلزله عظيمي رخداده و در اثر آن عده زيادي مجروح شده و يا از بين رفته اند به همين دليل مردم اين روز را نحس دانسته و از خانه ها بيرون مي رفتند.
محمد عبدالله زاده ثاني افزود : طبق اعتقادي ديگر خلقت زمين در شش روز آغاز فروردين ماه بوده است، پنج روز نخست مقدمه خلقت و در روز ششم (روز خرداد) آفرينش زمين كامل شد و
اين اعتقاد سبب شد تا گذشتگان ما در اين ايام به جشن و سرور پرداخته و در روز 13 فروردين به دامان طبيعت بروند.
اين كارشناس به ذكر نقل قولي از 'علي ابن زيد بيهقي' در تاريخ بيهقي نيز پرداخت و گفت: در قرن ششم ه.ق بر اثر سرماي شديدي كه حادث شد مردم به ناچار به سوزاندن استخوان مردگان روي آوردند در اثر اين سرما آذوقه و كاشته هاي مردم از بين رفت و اين باور در آنان ايجاد شد كه سبزينه ها را براي مصون ماندن از سرماي احتمالي در داخل خانه پرورش داده و در سيزدهمين روز از فروردين آن را به دامان طبيعت بازگرداندند.
عبدالله زاده ثاني با اشاره به اينكه برخي از آيين هاي اين روز برخاسته از فرهنگ عامه است گفت : در اين روز بسياري از دختران كه براساس اعتقادات مذهبي از خانه خارج نمي شده اند يكديگر را ملاقات كرده و همچنين دختران در آستانه ازدواج نيز با گره زدن سبزه و خواندن ورود آرزوي ازدواج مي كردند.
وي با اشاره به اجراي رقص آييني چوب بازي و آيين هنري اسب چوبي در ايام عيد نوروز افزود : آيين اسب چوبي و چوب بازي نمادي از جنگ آوري و مبارزه با حاكمان جور وقت بوده و گذشتگان از طريق اجراي اين آيين جنگ آوري را به فرزندان خود آموزش مي دادند.
او گفت: 'پَل زدن' از ديگر بازي هايي است كه مردان در اين روز انجام مي داده اند به اين ترتيب كه مسافتي از خاك را با بيل هم زده و پس از نرم شدن با گام هاي بلند از آن پريده و در اصطلاح به اين بازي پَل زدن مي گفته اند.  در ورزشهای امروزی بنام پرش سه گام از زیر مجموعه های ورزش دو و میدانی می باشد .
وي به رسم ديگري كه در اين روز در روستاي 'فيض آباد 'بخش داورزن سبزوار اجرا مي شود هم اشاره اي كرد و افزود : در اين روستا تپه اي به نام سيزده بدر وجود دارد كه زنان در اين روز به همراه كوزه اي پر آب بر بالاي تپه رفته و كوزه را مي شكستند به اين معنا كه هر وسيله كهنه و قديمي را دور انداخته و به سمت نوآوري حركت كنند.
وي با اشاره به ديگر آداب و رسوم سبزوار در سيزدهمين روز از عيد نوروز گفت : شكستن كوزه ، اجراي كشتي سنتي باچوخه، خوردن آش ماستي در اين روز و استفاده از آجيل و تنقلات باقيمانده از ايام عيد نوروز از ديگر رسوم شهرستان سبزوار در اين روز بوده است.
مراسم چولی چغل
این مراسم ریشه در ایین مهر پرستی و میترا دارد .
مراسم چشم آرو
به لحاظ مضمون و محتوی با مزاسم چولی چغل نزدیک است که باز هم ریشه در ایین مهر پرستی و مسترا دارد ولی به ایین جوانمردی نزدیکتر است . کوزه ای با صورتک زن
مراسم سنگ زنی مزینان
این مراسم در سوگواری اقا ابا عبداله الحسین در روز  عاشورا در مزینان داورزن بر گزار می شود .
مراسم واویلا جغتای در خواست ثبت میراث معنوی شد
منحصر به فرد است این مراسم حداقل در خراسان مربوط به سوگواریاقا ابا عبداله الحسین در شب عاشورا  .
فصل اول: فرایند تهيه شناسنامه
 
پيشنهاد، بررسي و اعلام نتيجه
1- فرم پيشنهاد ثبت موضوع در فهرست آثار ملي ............................................................................................................................................6
2- فرم بررسي مقدماتي پيشنهاد ثبت در دبيرخانه شوراي ثبت استان .............................................................................................................8
 
شناسنامه ثبتي موضوع
1-  مشخصات کلی موضوع ............................................................................................................................................................................10
2- گروه بندي .................................................................................................................................................................................................10
3- شناخت جغرافيايي ......................................................................................................................................................................................12
4- وضعيت پايداري .........................................................................................................................................................................................13
5- معرفي افراد يا گروه ها و نقش آنها ...........................................................................................................................................................13
6- توصيف .......................................................................................................................................................................................................14
7- ديگر موضوع هاي ثبت شده مرتبط ..........................................................................................................................................................20
8- منابع ...........................................................................................................................................................................................................20
9- مدارک پيوست ...........................................................................................................................................................................................20
10- تهيه کنندگان ..........................................................................................................................................................................................20
11- مکاتبه ......................................................................................................................................................................................................21
12- نظارت و بررسی .......................................................................................................................................................................................21
صورتجلسه شورای ثبت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان .....................................................................................22
 
فصل دوم: فرایند تصويب پرونده در اداره کل ثبت آثار
ثبت در فهرست آثار ملي .................................................................................................................................................................................24
بررسی مدارک و تایید در دفتر ثبت..................................................................................................................................................................24
صورتجلسه شورای ثبت ملي میراث ناملموس ................................................................................................................................................25
 
فصل سوم: ابلاغ ثبتي
ابلاغ ثبتي مربوط به استان ..............................................................................................................................................................................27
ابلاغ ثبتي مربوط به پژوهشگاه .......................................................................................................................................................................28
 
فصل چهارم: نظارت و بازرسي
فرم نظارت و بازرسي .......................................................................................................................................................................................30
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
- پيشنهاد، بررسي و اعلام نتيجه
 
1. فرم پيشنهاد ثبت موضوع در فهرست آثار ملي
 
1-1 عنوان موضوع  مراسم واویلا
 
2-1 مربوط به گروه
- سنت ها و نمودهای شفاهی □
- هنرهای نمایشی □
- عادت ها و رسم های اجتماعی، آیین ها و جشن ها □
- دانش ها و عادت ها و رسم های مربوط به طبیعت و کیهان □
- مهارت در هنرهای دستی و سنتی □
 
3-1 حوزه جغرافيايي: شهر جغتای
 
4-1 شرح مختصر موضوع: ذکر مصیبت با تکرار کلمه واوبلا بر سالار شهیدان آقا ابا عبدالله الحسین همراه با نمایش علم کشان و حلیم پزان در سطح شهر از اذان صبح  روز عاشورا تا صبح پا برهنه در سطح شهر و حاشیه شهر گردش می کند و مصیبت خوانی دارند
 
 
5-1 ارزيابي ميزان در خطر بودن موضوع و ضرورت حفظ آن: با توجه به اینکه این یک حرکت خود جوش از سوی اهالی ست و از جانب هیچ ارگان و نهاد دولتی حمایت نمی شود ثبت این واقع از تحریف موضوع جلوگیری می کند
 
6-1 مدارک پيوست
گزارش□     عکس □    فيلم □    طرح□   مستندات صوتی□    نقشه هاي جغرافيايي□    ساير □
(يک نمونه  عکس در اين قسمت الصاق شود)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7-1مشخصات پيشنهاد دهنده:
 
 
حقیقی:
نام و نام خانوادگي
مدرک تحصيلي
رشته تحصيلي
سمت
آدرس و تلفن
محمد عبداله زاده ثانی
 
کارشناس
باستان شناسی و زبان و ادبیات فارسی
کارشناس با رتبه خبره
میراث فرهنگی جغتای  5623213
0572
 
 
حقوقی:
نام و نام خانوادگي
مدرک تحصيلي
رشته تحصيلي
سمت
نهاد مربوطه
آدرس و تلفن
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
تاريخ تنظيم:           1/12/91                                                                                 امضاء:
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. فرم بررسي مقدماتي پيشنهاد ثبت در دبيرخانه شوراي ثبت استان
 
1-2 اقدام کننده
 
نام و نام خانوادگي
مدرک تحصيلي
رشته تحصيلي
سمت سازماني
آدرس و تلفن
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-2 تاريخ اقدام
 
3-2 نتيجه بررسي:
 
شرايط لازم را دارد □                                                                                          شرايط لازم را ندارد □
 
دلایل رد پیشنهاد:
...............................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................
 
 
 
تاريخ تنظيم:                                                                                                     محل امضاء:
                                                                                                         
 
 
 
 
 
 
 
 
- شناسنامه ثبتي موضوع
 
1. مشخصات کلی موضوع
نام: مراسم واویلا
حوزه جغرافیایی: شهر جغتای
 
گستره:        روستایی □   شهری *□    منطقه ای □   کشوری □    فراملی □
 
  گروه بندي      
       
1-2 عنوان    ...............................
 
2-2 گروه (ها)
 
3-2 شاخه (ها)
4-2 زير شاخه (ها)
 
 
 
 
فهلویات . شبیه خوانی
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
جهت شناخت فهرست گروه‌ها و شاخه‌ها  به صفحه 11 و شناخت كامل گروه‌ها، شاخه‌ها و زيرشاخه‌ها به فرم تخصصي هر گروه مراجعه شود
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5-2 شاخه(ها)ي موضوعي مرتبط: (لطفا مقابل يك يا چند شاخه که ميراث ناملموس ارائه شده به آن مربوط مي‌شود، ضربدر بزنيد)
 
 
گروه
سنتها و نمودهای شفاهی
 
هنرهاي اجرایی
 
عادت ها و رسم های اجتماعی، آیین ها و جشن ها
 
دانش ها و عادت ها و رسم های مربوط به طبیعت و کیهان
 
مهارت در هنرهای دستی و سنتی
 
شــــــــــــــــــــــــــــــاخــــــــــــــــــــــــــــــه
ادبیات شفاهی
 
موسیقی دستگاهی- ردیف*
 
آیین ها و مراسم مربوط به مراحل گذار
 
دانش کشاورزی و آبیاری
 
مهارت دست بافته های سنتی
 
سنت نوشتاری
 
موسیقی نواحی- مقامی*
 
آیین ها و مراسم مربوط به سال شمسی
 
دانش دامداری و پرورش طیور و نوقان داری
 
مهارت آثار فلزی
 
گویش ها
 
نقالی و واقعه خوانی
 
آیین ها و مراسم مربوط به سال قمری
 
دانش شکار و ماهیگیری
 
مهارت  میناکاری
 
فهلویات
 
شبیه خوانی *
 
مراسم موردی
 
دانش گاهشماری  و ستاره شناسی
 
مهارت آثار سفالی
 
سایر
 
نمایش عروسکی
 
سایر
 
دانش فنون بهره برداری از منابع طبیعی
 
مهارت آبگینه
 
 
 
رقص های نمایشی
 
 
 
دانش پزشکی عامه
 
مهارت آثار چوبی
 
 
 
تقلید
 
 
 
دانش سنجش و اندازه گیری
 
مهارت سازسازی
 
 
 
خرده نمایش ها
 
 
 
دانش فنون بومی و سنتی
 
مهارت آثار سنگی
 
 
 
مراسم آیینی نمایشی
 
 
 
دانش شیوه های عرضه و توزیع
 
مهارت رودوزی های سنتی
 
 
 
نمایش های شادی آور زنانه
 
 
 
دانش مدیریت سنتی و شیوه های حل اختلاف
 
مهارت چاپهای سنتی
 
 
 
سایر
 
 
 
شهرسازی
 
مهارت در جلدسازی و صحافی
 
 
 
 
 
 
 
معماری
 
مهارت آثار کاغذی
 
 
 
 
 
 
 
فضاها و اجزاء فضاهای معماری
 
مهارت رنگرزی سنتی
 
 
 
 
 
 
 
روش های ساخت و جزییات
 
مهارت خوشنویسی
 
 
 
 
 
 
 
عناصر معماری در کنار یا مکمل سازه اصلی بنا
 
مهارت نگارگری
 
 
 
 
 
 
 
نقوش و تزیینات
 
وجوه پنهان در معماری
 
 
 
 
 
 
 
روح قدسی در معماری
 
وجوه پیدا در معماری
 
 
 
 
 
 
 
سایر
 
سایر
 
 
 
٭منظور، ثبت دانش مربوط به آن مورد است.
 
 
3. شناخت جغرافيايي
 
1-3   نشاني
استان (ها) : خراسان رضوی
شهرستان (ها) : جغتای
بخش (ها) : مرکزی
دهستان (ها) : جغتای
روستا (ها) :
 
 
2-3  شكل پراكندگي      
متمركز□             پراكنده □             گسترده با يك نقطه متمركز□               در حركت □          نمونه‌اي از فراواني□ ساير□
توضيح (در صورت لزوم):  مراسم از محله سادات جغتای شروع می شود ودر حرکت تمام سطح شهر از اذان صبح تا طلوع آفتاب ادامه دارد
 
 
 
 
 
 
 
3-3 محدوده(هاي) رقومي (طول و عرض و ارتفاع جغرافيايي)
 
 
 
 
 
 
4-3  گستره      
روستايي □            شهري *□                  منطقه اي  □                      كشوري  □                      فراملي□
توضيح (در صورت لزوم):
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5-3 ساختار اجتماعي    
قوم
طايفه
تيره
ساير
سادات
جغتائیها
 
 
 
توضيح  (در صورت انتخاب سایر)
ابتدا شکل گیری در محله سادات جغتای بوده سپس به کل مردم تعمیم داده شده امروزه تمام مردم در این مراسم شرکت می کنند .
 
 
 
 
 
6-3 توضيح تكميلي موقعيت جغرافيايي (در صورت لزوم)
 
 
 
كاملا زنده□      در خطر *□         نزديك به فراموشي □         غيرزنده □  
توضيح (در صورت لزوم) چون سالخوردگان  در حال رحلت هستند و نسخه های خطی از این مراسم تهیه نشده خطر تحریف وجود دارد .
 
 
 
 
4. وضعيت پايداري                                                                                                                            
 
 
5. معرفي افراد يا گروه‌ها و نقش آنها
 
گروه
نام
تلفن تماس
آدرس پستی و آدرس الکترونیکی
نهادهای مردمی
هیئت . دسه جات
 
 
نهادها و بخش های دولتی
صدا و سیما جغتای
09155724932
آقای حنیف پور
استادکاران یا متولیان شخصی
سادات
5623020
حجت الاسلام هاشمی
کارشناسان
عبداله زاده ثانی
5623213
میراث فرهگی جغتای
راویان
امام حمعه
شورای محترم اسلامی شهر . فرماندار.
562 2470
5623274
5622844
دفتر امام جمعه . فرمانداری . دفتر شئورای اسلامی
سایر
 
 
 
 
توضيح  (در صورت لزوم)
 
این مراسم توسط آقای  حاجی پور از شبکه 2 صدا و سیما مستند سازی شده که نسخه منتشر شده آن ضمیمه می باشد
 
 
 
6. توصيف  واویلا
 
1-6 تعريف
ذکر مصیبت بر آقا ابا عبدالله الحسین (ع) از رویت زینب کبری (س) در گودی قتلگاه پیکر برادرش شروع شده و تا کنون بالغ بر سیصد مجلس ذکر کرده لند که وا ویلا در جغتای تدارکاتش از ماهها قبل صورت می گیردودر حقیقت مصیبت خوانی ست که با تکرا کلمه وا ویلا  در تمام اشعار می اید
.پس از اینکه موءذن بانگ اذان سر می دهد و مردم نمازبر پا  می دارند به صورت خود جوش مردم یکدیگر را مطلع میکنند و کم کم مردم در محلات جمع می شوند و در هر محله یک علم بزرگ درست می کنند و مردم با پرچمهای در دست  به یکدیگر می پیوندند  و به تعداد محله ها و تکایا و حسینیه ها علمهای بزرگ درست می کنند و شروع  به سینه زنی با ذکر اشعار در  ذکر واقعه کربلا می کنند  که به صورت ترجیع بند کلمه واویلا تکرار می شود  . در فصلهای سرد مردم در سر راه عزاداران آتش بر می افروزند که عزاداران  خود را گرم کنند و با اسفند   و ذکر مصیبت به تعداد جمعیت افزوده می شود  در همین گیر و دار گروهی که نذری داشته اند درقالب  حلیم پزان نذر خود را ادا می کنند و به عزاداران نذری می دهند در قدیم رسم بوده که مردم پا برهنه  به این خیل عزاداران می پیوسته اند .
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
 
2-6 ابزار و اشياء وابسته.
علم به تعداد محلات و پرچم که اکثرا در دست دارند
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
 
3-6 مکان هاي وابسته.
محله های سادات . قارداش  و جمال آباد و تمام شهر جغتای
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
 
4-6 تاريخچه و قدمت ( در صورت وجود اطلاعات كافي و مستند )
نقل سینه به سینه حدا قل از دوره قاجاریه  ست
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
 
5-6  تاثير موضـوع مطرح شـده بر مـوارد اجتماعي- اقـتصادي- فرهـنگي- جغرافـيايـي- كالبدي و .....
ذکر وقایع عاشورا به گفته امام خمینی (ره ) با زنده نگه داشتن عاشورا به کشور آسیبی نمی رسد و  روایت :
کل شهر محرم
کل یوما عاشورا
کل عرض کربلا
درس آزادگی در تمام دورا ن است و نمادی از بزرگترین N G O    مذهبی ایران است
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
 
6-6  ذكر نمونه‌هاي مشابه ( در صورت وجود اطلاعات كافي و مستند )
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
 
 
7-6  ارزش‌هاي شاخص يا منحصر به فرد
.....این مراسم فقط در شهر جغتای است.....................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
 
8-6  آسيب شناسي (عوامل تهديدكننده در برگيرنده کليت موضوع و ابزار و اشياء و مکان هاي وابسته)
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
 
9-6  اقدامات حفاظتي انجام شده (فرد يا گروه‌هاي مردمي/دولتي)
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
 
10-6  پيشنهادها ( دربـاره راهـكارهاي حفـاظت شامل شناسايي، مستند‌سازي، تحقيق، حفظ وضع موجود، حمايت، ترويج، ارتقاء و احياء جهت کليت موضوع و ابزار و اشياء و مکان هاي وابسته)  
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
 
11-6  توضيح‌هاي ديگر ( هرگونه توضيحي خارج از موارد درج شده در اين شناسنامه كه مي‌تواند مفيد باشد )
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
 
7 . ديگر موضوع‌هاي ثبت شده مرتبط (در حوزه‌هاي ميراث منقول، غير منقول، طبيعي و ناملموس)
 
 
حوزه ثبتي
 
نام موضوع
صرفا مربوط به موارد ثبت شده است
شماره ثبت
تاريخ ثبت
 
شهر جغتای
واویلا
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8. منابع ( كتاب، مقاله‌ها و نشريه‌ها، فيلم، گزارش، پايان‌نامه، مصاحبه يا مراكزي كه در آنها مي‌توان به اطلاعاتي درباره موضوع دست يافت‌ )
شماره
نوع اطلاعات
(فیلم، کتاب،
 مقاله،مصاحبه)
مولف
تاریخ انتشار
محل نگهداری
1
فیلم
حاجی پور
1390
شبکه 2 صدا و سشیما
2
مصاحبه
شورای اسلامی شهر جغتای
1390
شورای اسلامی شهر جغتای
3
مصاحبه
امام جمعه
1390
شورای اسلامی شهر جغتای
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9. مدارك پيوست (مدارك در قالب لوح فشرده و یک نسخه پرینت شده قابل دريافت است)
گزارش□      عكس□      فيلم□*       طرح□       مستندات صوتی□       نقشه‌هاي جغرافيايي□         ساير□
 
10. تهيه كنندگان
 
1-10 تهیه کننده حقیقی
نام و نام خانوادگي
تخصص
مدرك
رشته تحصيلي
سمت
نشاني و تلفن
محمد عبداله زاده ثانی
 
باستان شناس و کارشناس زبان و ادبیات فارسی
کارشناس رتبه ارشد
باستان شناس
کارشناس
میراث فرهنگی جغتای
 
2-10 تهیه کننده حقوقی
نام شركت
شماره قرارداد
نماينده شركت، نهاد دولتي يا مردمي
نشاني و تلفن
 
 
 
 
 
 
 
3-10 گردآوري و تنظيم  
عنوان
نام و نام خانوادگي
تخصص
مدرك تحصيلي
رشته
سمت
نشاني و تلفن
كارشناس
 
 
 
 
 
 
تدوينگر
 
 
 
 
 
 
عكاس
 
 
 
 
 
 
طراح
 
 
 
 
 
 
امور رايانه
 
 
 
 
 
 
 
تاريخ تنظيم: 1/12/91
 
 
11. مكاتبه
صورتجلسه شوراي ثبت استانی □                    
 
 
12. نظارت و بررسي                                                              
نام و نام خانوادگي
مدرک تحصيلي
رشته تحصيلي
سمت سازماني
آدرس و تلفن
 
 
 
 
 
 
تاريخ بررسي:
نتيجه بررسي:        
مورد تاييد است □                                                               مورد تاييد نيست □
 
 
 
 
 
             تاريخ:
                                                                                                                                                                       شماره:
صورتجلسه شوراي ثبت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري
 استان ...................
در تاريخ ............... پرونده ثبتي ميراث ناملموس................................................. توسط شوراي ثبت استاني ............................... مطرح و پس از بررسي محتويات پرونده و بحث و تبادل نظر ، ثبت آن در « فهرست آثار ملي » با اکثريت آرا و با تاييد رييس شورا به تصويب رسيد.  لذا جهت طي مراحل اداري به اداره کل ثبت آثار تاريخي، فرهنگي و طبيعي ارسال مي گردد.
 
رديف
نام و نام خانوادگي
مدرك تحصيلي و نوع مسوليت اداري
نوع مسوليت در شورا
محل امضاء
 
 
 
 
 
 
 
موافقم     مخالفم 
 
توضيح :
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
موافقم     مخالفم 
 
توضيح :
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
موافقم     مخالفم 
 
توضيح :
 
 
 
 
 
 
 
 
 
موافقم     مخالفم 
 
توضيح :
 
 
 
 
 
 
 
 
 
موافقم     مخالفم 
 
توضيح :
 
 
 
 
 
 
 
 
 
موافقم     مخالفم 
 
توضيح :
 
 
 
 
 
 
 
 
 
موافقم     مخالفم 
 
توضيح :
 
 
 
 
 
 

مراسم جشن خرمن ششتمد
شاید باید گفت بسیاری از مراسم ملی ما  ریشه در کشاورزی و وابسته های کشاورزی چون اب و خاک است که مراسم جشن خرمن تجمیع این پیوندهای  فرهنگی از موسیقی . شعر . تقسیم اب . تقسیم غلات . نحوه تقسیم میراب و میر یخ و دهقان و غیره است.
مراسم نخل کشان روستای ایزی سبزوار
این مراسم در ظهر عاشورا بعد از نماز از محل قبرستان روستا به سمت مرکز روستا شروع می شود ۵۰ مرد که همگی با طهارت و وضو لنگ بر شانه های خود می بندند و نخلی عظیم به یاد سیداشهدا و ۷۲ تن از یارانش که روی ان پرچم و دست بریده است حمل می کنند . گزارش تلوزیونی از این مراسم چهار سال قبل تهیه و پخش شد .
مراسم نخل کشان روستای مزینان داورزن
مراسم عاشورای روستای خرسف
مراسم اسب چوبی که ثبت میراث معنوی شد
مراسم فریاد.
این مراسم نهایتا به انتخاب یک نفر منجر می شود تا  اعمال زیارت با سمت نایب الزیاره  از سوی کسانی که در مراسم شرکت کردهاند برود.
مراسم نوروز خوانی
این مراسم در سبزوار ودیگر شهر های مجاور سبزوار سابقه دیرینه دارد و تا  اوایل انقلاب هم انجام می شد .دو نفر که یکی صورت خود را سبز رنگ کرده  به نشانه بهار و دیگری سیاه رنگ به نشانه زمستان
اشعاری در مدح ائمه اطهار می خوانند و در کوی و برزن و روستا  راه می روند و از مردم نذورات و شادباش می گیرند شعر انها قصیده است و دارای ترجیع بند بهاریه می باشد.
مراسم سفره هفت سین
این که می گویند ۷ شین بوده در قبل از اسلام ودر دوران اسلامی  هفت سین شده جای بسی تامل است اما بعضی ها سینها را از فلزات یا موجودات بی جان انتخای می کنند که صحیح نیست .چیزی که بعنوان یکی از هفت سین گزینش می شود باید اولا فارسی باشد .دوما حیات و زندگی و زایش در او باشد و ثالثا عربی نباش مثلا سکه یا سماور یا سوزن اصلا نمی تواند به عنوان عفت سین انتخاب شوند این هفت سین اسعاره از ورجاوندها یا ابر فرشته ها هستند که هر کدام از جایگاه ویژهای در دین زردشت برخوردارند
مراسم دید و بازدید یا عید و نوروز
یکی از زیباترین همبستگیهای ایرانیان  یا انسانهای با فرهنگ ایرانی خواه ترک فارس کرد بلوچ ترکمن قزاق عرب گیلک مازندرانی لر و غیره بسیار بسیار زیبا ست . خود کتابی ست که در این مختصر نمی گنجد
مراسم سمنو پزان
مراسم شلی زرد پزان
مراسم حلیم پزان جغتای بسیار عالی ست
مراسم سبزده بدر کشتی با چوخه
مراسم سفره صلوات زنان علی اباد مور داورزن سبزوار
مراسم پل انداختن سبزده بدر
مراسم چولی چغل بی بی شربانی ششتمد
مراسم پرتاب گوی اتش در چهار شنبه سوری
مراسم علم دزدی ششتمد در علم کشان مربوط به روستای عزیزاباد
مراسم خاکسپاری میت
غذای علفه مردگان
مراسم ختنه سوری
مراسم ازدواج
مراسم حنا بندان
مراسم انار پرتاب کردن عروس
مراسم علقه بندی بر درخت
مراسم عروس قنات
مراسم چادر پوشان حسینیه قنادها
اقلیم ثابت و تغییر ماههای قمری در خورشیدی به عبارتی ثابت بودن ماههای خورشیدی و متغییر بودن ماههای قمری یا ثابت بودن ماههای ملی و متغیر بودن ماههای مذهبی باعث شده بسیاری از حسینیه های تمهیداتی فراهم کنند تا از فضای موجود حداکثر  استفاده بهینه را ببرند اقلیم گرم و خشک سبزوار  و قرار گیری محرم بعضا در تابستان  و بعضا در زمستان باعث شده برای جلوگیری از گزند افتاب و سرما  حسینیه قنادها موسوم به یزدیها حیاط ان پوشش شود  دو روز مانده به محرم با چاووشی و  قربانی کردن گوسفند  هیئت اماده بر پائی چادر می شود . ابتدا چادر را در صحن حسینیه پهن می کنند که احتمالا زدگیهای ان را مرمت کنند این چادر  یک سال  در محیطی امن نگهداری می شده و با نفتالین ان را گند زدائی می کنند تا برای سال اینده اماده بهربرداری باشد سپس تیرکهای خیمه را اصلاح می کنند و محلهائی که خیمه به دیوار و جداره های حسینیه بسته می شود کنترل می کنند و قطعاتت چادر را به نسبت تقسیم شده در میخهای  فراسپ تیرکها قرار می دهند و از چند تیرک چوبی که در مرکز حیاط قرار دارد  و این تیرکها در پایه ستونهای سنگی که به نسبت قطر  تیرک پایه . سنگ گود و مقعر شده قرار می گیرد و بوسیله طناب توسط چند نفر تیرک عمود می شود  و بلافاصله در مالبندهای دیوار  تثبیت می شوند و به نسبت چادر در تمام صحن حیاط کشیده می شود چند دریچه تهویه هوا در بدنه چادر قرار دارد تا باد چادر را پاره نکند و هوا در داخل چادر جریان داشته باشد بر بدنه داخلی چادر نقوش اسلامی با نقش علم به صورت جقه و اشعاری با مضمامین عاشورا اورده شده است و تصاویر حیواناتی که در عاشورا نقش افرین بوده اند مانند شیر. در دهه اول محرم هر روزه روضه خوانی بر قرار است و در شب دسه جات سینه زنی و زنجیر زنی به صورت : سه ضربی هفت ضربی و تا ۲۱ ضربی  با ایجاد حلقه حزن و اندوه سینه زنی و زنجیر زنی می کنند  ودر بین سینه زنی و زنجیر زنی روضه خوانی می شود به هنگام شور سینه زنی و زنجیر زنی ۲۱ ضربی می شود و اوای حسین حسین بر تمام حسینه طنین انداز می شود. این مراسم بسیار مفصل که در حوصله این بحث نمی گنجد بنده حقیر گوشه ای از ان را اوردم بحث مفصل ان در نحوه ساخت چادر و نگهداری چادر و حمل ان تا سبزوار و هیئت عزاداری  و معماری حسینیه و نقوش حسینیه اگر اغراق نباشد که نیست خود کتابی ست که اگر مجال باشد تدوین می شود .مادر خدا بیامرزم بنام بی بی اغا حسینی برابادی از سادات بود و به همراه خاله هایم ماه محرم را به عزا داری آقا ابا عبدالله الحسین می پرداختند  عزا داری دهه اول محرم با مادر من بود که بزگتر خانوانده بود بعد از مادر بزگم .مادر از اینکه بچه ها لباس سیه بپوشند خوشش نمی امد و می گفت یمن ندارد برای همین اولین سیاه پوشان ما را در اول محرم انجام می داد و از همان طفولیت ما را در گهواره ای می گذاشت و نقش علی اکبر و علی اصغر را به ما می داد و بردران بزرگتر مرا نام علی اکبر و علی اصغر نهاد من طفولین خود را با این موضوع به یاد می اورم در روز عاشورا  هر کسی به نسبت وسع و توانش کمک می کرد و خرج می دادند اوایل حلیم می دادند مجلس مادر من از اول تا زمان وفاتش زنانه بود .او همیشه می گفت بچه هایم که سینه از زمین بردارند اوضاعمان بهتر می شود  و خرج بهتری برای امام حسیم می دهیم تا اینه خرج او به ابگوشت مبدل شد و کم کم برنج  و خورشت در این بین بیشتر پسرهای خانه نقش پذیرائی از عزا داران امام حسین (ع) را عهده دار بودند همسایه و دیگران هم کمک می کردند یک وشت می اورد یکی گوسفند یک برنج و قند و چای یکی مسئولیت شستن ظروف را عهده دار بود یک هزینه های گرفتن نان خلاصه همه محله کمک می کردند و شریک بودن مادرم از هیچکس دعوت بعمل نمی اورد هر کس با هر غقیده و فکری بود ضهر عاشورا به خامه ما می امد پذیرائی می شد در روبروی خانه ی مادرم مردان پذیرائی می شدند . و بهد از ظهر شستن دیگ و بردن لوازمی که اجاره کرده بودیم و وداع برادرانم که از تهران امده بودند و شب مراسم شام غریبان بود و روضه خوانی اگر طعامی از ظهر مانده بود شب بین غزاداران توزیع می شد اولین سال در نبود مادرم مراسم در خانه او بر پا شد خیلی در هنگام فوت مادرم با پرچم عزا داری حسین امدند او روابط اجتماعب بسیار خوبی با مردم داشت محرم امسال دومین محرم در سوگ مادرم و آقا ابا عبدالله الحسین است که خواهر بزرگترم  طاهره با تمام مریضیهای جسمی اش قبول زحمت و تداوم را مادر را کرده است . شاید روزی برسد که اوضاع اقتصادی ما هم خوب شود و در همان کوی و برزن کوچه را چادر پوش کنیم به رسم حسینیه قنادها و در سوگ پیر غلامان خادمان حسین و حسین بن علی سرور و سالار ازاد مردان جهان سوگواری کنیم .
مراسم پلوار کشان در اول زمستان
مراسم بله برون ازدواج
 
مراسم سیاه پوشان
بزودی  اگر طول عمری باشد و عمر ما به این دنیادر همین وبلاگ دیگر مراسم سبزوار با شرح کامل اورده می شود.
عبداله زاده - باستانشناس
 
 
 
 
سلام اقای ثانی پرویز طلاییان پور هستم مطالبتو تو اینترنت می خونم دست درد نکنه یه یادی هم از دوستای قدیمی بکن بهم ایمیل بزن

قربانت پرویز

اسرارنامه: با سلام و احترام خدمت شما دوست و مخاطب گرامی.
آقای عبدالله زاده ثانی کارمند اداره میراث فرهنگی هستند. البته تا چند ماه قبل در سبزوار بودند و اکنون خبری از ایشان نداریم.
اگر خواستید ایشان را پیدا کنید ، باید از اداره میراث فرهنگی سبزوار بپرسید.
پیروز باشید...
قاسم ملا |وب
0 مخالف 5 موافق
سلام
خیلی ها از طریق نوشته های شما با بسیاری ازآداب و رسوم روستا ها ی سبزوار آشنا شدند نام خیلی از روستا ها را تا کنون نشنیده بودیم شاید برای خیلی ها بهمن آباد نیز نامی نا آشنا بود از اینکه ما را به تک تک روستاها و دیگر مناطق سبزوار بردید متشکریم
اسرارنامه: با سلام و تشکر از نظر لطف شما دوست همیشگی اسرارنامه .
هرچه را تا کنون انجام داده ایم ، وظیفه خود در جهت حفظ و اشاعه فرهنگی این کهن شهر تاریخی ، شهر دانشوران بیدار و دیرینه های پایدار می دانسته ایم.
خوشحالیم که موثر واقع شده است.
پیروز باشید...